Thông báo Quan trọng

**Hương Bình** · 25-02-2011, 08:38 PM

Văn thơ của chúng ta nói về đại thắng năm Kỷ Dậu (1789) khá nhiều. Tuy nhiên, tác phẩm xưa nhất ca tụng chiến công này và người anh hùng áo vải đất Quy Nhơn Hoàng đế Quang Trung:

Mà nay áo vải cờ đào
Giúp dân, giúp nước biết bao nhêu tình

phải kể là Ai tư vãn (bài khóc vua Quang Trung của Ngọc Hân Công chúa) và Hoàng Lê Nhất Thống Chí, do nhiều người trong dòng họ Ngô ở Tả Thanh Oai, Hà Đông, thường được gọi chung là Ngô gia văn phái trứ tác (có thuyết cho rằng do Ngô Thời Chí và Ngô Thời Du là tác giả. Lại có thuyết lập luận do Ngô Thời Nhiệm, một kẻ sĩ từng được Quang Trung tín nhiệm, chấp bút phần đầu còn phần sau có thể do Ngô Thời Chí viết tiếp). Hoàng Lê Nhất Thống Chí được viết bằng chữ Hán và được coi là một bộ tiểu thuyết lịch sử trường thiên có giá trị nhất trong văn học cổ điển Việt Nam.

Về thơ ca, có nhiều bài thơ cổ và thơ mới ca tụng chiến thắng Đống Đa và anh hùng Nguyễn Huệ, chúng chỉ xuất hiện khi nhà Nguyễn, kẻ thù của Tây Sơn đã suy vong.
Kỳ trước chúng ta đã thưởng thức Bài Ca Bình Bắc của Vũ Hoàng Chương. Nhà thơ họ Vũ, thành danh ở Hà Nội trước 1945 và trước 1954, không phải một lần thấy cảnh nhớ người, xúc động trước chiến thắng Kỷ Dậu mà nhiều lần ông đã ca tụng ngày Giỗ Trận Đống Đa. Lòng của kẻ sĩ đa tài đa cảm đã trang trải với những dòng hùng hồn sau đây trong bài Trả ta sông núi:

Chống ngoại địch, gươm mài quyết chiến
Voi Quang Trung thẳng tiến kinh kỳ
Phá Thanh binh, trận Thanh Trì
Sông Hồng khoảnh khắc lâm ly máu hồng.
Núi dậy sấm cho sông lòe chớp
Cờ Tây Sơn bay rợp Bắc Hà.
Xác thù xây ngất Đống Đa
Bụi trường chinh hãy còn pha chiến bào.

Phần dưới đây, chúng ta thử tìm nguồn cảm hứng dạt dào, miên trường bất tuyệt của người cầm viết trước chiến thắng Đống Đa (1789) trong khoảng thời gian trên hai trăm năm từ cuối thế kỷ 18, sang thế kỷ 19, vượt thế kỷ 20 và bước sang tân thiên niên kỷ với mốc thứ nhất chính là Hoàng Lê Nhất Thống Chí, Ai tư vãn và mốc thứ hai là thơ mới với Vũ Hoàng Chương (Bài Ca Bình Bắc), Đằng Phương (Xuân chiến thắng) và Nguyễn Huy Tưởng (Xuân chiến sĩ).
Trước hết là Hoàng Lê Nhất Thống Chí, qua bản dịch của nhiều tác giả (Ngô Tất Tố, Cát Thành, Kiều Thu Hoạch), một áng văn chương cổ, đã cực tả trận chôn vùi xác giặc vào mùa xuân năm Kỷ Dậu:

Vua Quang Trung bèn sai mở tiệc khao quân, chia quân sĩ ra làm năm đạo, hôm đó là ngày 30 tháng Chạp. Rồi nhà vua bảo kín với các tướng rằng:
- Ta với các ngươi hãy tạm sửa lễ cúng Tết trước đã. Đến tối 30 lập tức lên đường, hẹn đến ngày mồng 7 năm mới thì vào thành Thăng Long mở tiệc ăn mừng. Các ngươi nhớ lấy, đừng cho là ta nói khoác!
Sau đó nhà vua truyền lệnh: Các viên tướng ở trung quân thuộc về doanh vua sai phái là Đại tư mã Sở; Nội hầu Lân đốc xuất tiền quân làm tiên phong; Hám hổ hầu đốc xuất hậu quân làm đốc chiến; Đại đô đốc Lộc, Đô đốc Tuyết đốc xuất tả quân, trong đó gồm có thủy quân vượt biển vào sông Lục Đầu; rồi Tuyết vẫn kinh lý vùng Hải Dương để tiếp ứng với mặt đông; còn Lộc thì đi gấp lên các hạt Lạng Sơn, Phượng Nhãn, Yên Thế để chặn đường về của quân Thanh; Đại đô Bảo, Đô đốc Long đốc xuất hữu quân, trong đó gồm quân voi và quân kỵ mã; Long xuyên qua huyện Chương Đức, theo đường đến thẳng làng Nhân Mục, huyện Thanh Trì để đánh ngang vào đồn quân Điền Châu; Bảo thì thống đốc quân voi ngựa do đường Sơn Minh ra làng Đại Áng huyện Thanh Trì để tiếp ứng cho cánh hữu.
Cả năm đạo quân đều lạy vâng mệnh lệnh, đúng ngày, gióng trống lên đường ra Bắc.
Khi quân ra đến sông Gián, nghĩa binh (của Lê Chiêu Thống) trấn thủ ở đó tan vỡ chạy trước. Lúc đến sông Thanh Quyết, toán quân Thanh đi do thám từ đằng xa trông thấy bóng cũng chạy nốt. Vua Quang Trung liền thúc quân đuổi theo, tới huyện Phú Xuyên thì bắt sống được hết, không để tên nào trốn thoát. Bởi vậy, không hề có ai chạy về báo tin, nên những đạo quân Thanh đóng ở Hà Hồi và Ngọc Hồi đều không biết gì cả.
Nửa đêm ngày mồng 3 tháng Giêng, năm Kỷ Dậu (1789), vua Quang Trung tới làng Hà Hồi, huyện Thượng Phúc, lặng lẽ vây kín làng ấy, rồi bắc loa truyền gọi, tiếng quân lính luân phiên nhau dạ ran để hưởng ứng, nghe như có hơn vài vạn người. Trong đồn lúc ấy mới biết, ai nấy rụng rời sợ hãi, liền xin ra hàng, lương thực khí giới đều bị quân Nam lấy hết.
Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín, tất cả là hai chục bức. Đoạn kén hạng lính khỏe mạnh, cứ mười người khênh một bức, lưng giắt dao ngắn; hai mươi người khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành trận chữ nhất; vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mồng 5 tiến sát đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh nổ súng bắn ra, chẳng trúng người nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói tỏa mù trời, cách gang tấc không thấy gì, hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát trời bỗng trở gió nam, thành ra quân Thanh lại tự làm hại mình.
Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước. Khi gươm giáo hai bên đã chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa; những người cầm binh khí theo sau cũng nhất tề xông tới mà đánh.
Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn, giày xéo lên nhau mà chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung tung, thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối, quân Thanh đại bại.
Trước đó, vua Quang Trung đã sai một toán quân theo bờ đê Yên Duyên kéo lên, mở cờ gióng trống để làm nghi binh ở phía đông. Đến lúc ấy, quân Thanh chạy về trông thấy, càng thêm hoảng sợ, bèn tìm lối tắt theo đường Vịnh Kiều mà trốn. Chợt thấy quân voi từ Đại Áng tới, quân Thanh đều hết hồn hết vía, vội trốn xuống đầm Mực, làng Quỳnh Đô, quân Tây Sơn lùa voi cho giày đạp, chết đến hàng vạn người.
Giữa trưa hôm ấy vua Quang Trung tiến binh đến Thăng Long, rồi kéo đại quân vào thành, chiếc chiến bào màu đỏ của nhà vua đã bị nhuộm đen vì khói thuốc súng.
Nguyên trước đó, Đô đốc Long đốc xuất hữu quân đã đem binh đến đóng ở làng Nhân Mục huyện Thanh Trì. Lúc vua Quang Trung đang đánh với quân Thanh ở Ngọc Hồi, thì sáng hôm ấy Long đã đánh tên thái thú Điền Châu ở trại Khương Thượng thuộc huyện Quảng Đức. Quân Thanh tan vỡ bỏ chạy, Long liền tiến trước vào thành.
Lại nói, Tôn Sĩ Nghị và vua Lê ở thành Thăng Long tuyệt nhiên không nghe tin cấp báo gì cả cho nên trong ngày tết mọi người chỉ chăm chú vào việc yến tiệc vui mừng, không hề lo chi đến việc bất trắc. Nào hay, cuộc vui chưa tàn, cơ trời đã đổi. Ngày mồng 4 bỗng thấy quân ở đồn Ngọc Hồi chạy về cáo cấp. Thật là: Tướng ở trên trời rơi xuống, quân chui dưới đất lên. Bọn ấy lại nói:
- Quan quân ở đồn Hà Hồi đều bị quân Tây Sơn đánh úp bắt hết cả. Ở đây cách đồn Ngọc Hồi không xa, sớm chiều thế nào cũng bị đánh tới.
Tôn Sĩ Nghị hoảng sợ, lập tức sai lãnh binh Quảng Tây là Thang Hùng Nghiệp dẫn viên hàng tướng Tây Sơn là Phan Khải Đức đem nghĩa binh tới cứu; lại sai hai mươi lính kỵ mã ở dưới trướng của mình cùng đi với Nghiệp, và dặn họ rằng:
- Trong khoảng chốc lát, phải tiếp tục báo tin về ngay.
Ý của Nghị chỉ lo có một mặt đó, không ngờ lại có mặt khác ập tới. Canh tư đêm ấy, chợt nghe ở phía tây bắc thành, tiếng súng nổ đùng đùng không ngớt. Nghị vội sai người cỡi ngựa ra xem, thì nghe báo tin đồn quân Điền Châu tan vỡ, quân Tây Sơn đã vào cửa ô, đốt giết lung tung, khói lửa bốc lên đầy trời rồi.
Tôn Sĩ Nghị sợ mất mật, ngựa không kịp đóng yên, người không kịp mặc giáp, dẫn bọn lính kỵ mã của mình chuồn trước qua cầu phao, rồi nhắm hướng bắc mà chạy. Quân sĩ các doanh nghe tin, đều hoảng hồn, tan tác bỏ chạy, tranh nhau qua cầu sang sông, xô đẩy nhau rơi xuống mà chết rất nhiều. Lát sau cầu lại bị đứt, quân lính đều rơi xuống nước, đến nỗi nước sông Nhĩ Hà (sông Hồng) vì thế mà tắc nghẽn không chảy được nữa.

Cảnh trên, dưới ngòi bút thần, mô tả chiến trường như vẽ, như một đoạn phim quay tại mặt trận hết sức linh động.
Tuy nhiên nó vẫn chưa nhiều chất thơ. Với lời hô Tinh thần độc lập nêu cao-Sài lang kia núi sông nào của ngươi? kỳ này chúng ta trở lại bài Xuân chiến thắêng của Đằng Phương. Đây là tác phẩm ca tụng chiến công bình Thanh của Quang Trung nhiều người biết hơn cả vì đã từng được chọn làm bài học thuộc lòng trong bộ tân quốc văn dành cho cấp tiểu học lần đầu tiên xuất bản trước 1954 ở Hà Nội.

Cây cỏ đua nhau giỡn nắng hồng
Dưới làn mưa bụi phủ non sông.
Trên cành, đỏ thắm đào muôn cánh
Lơi lả nô đùa với gió đông.

Cùng vượt lên trên những xóm làng
Như tranh nhau đón chúa xuân sang.
Những cành nêu uốn mình trong gió
Rộn rã tư bề pháo nổ vang.

Trong lúc người nô nức thưởng xuân
Trên đường ra Bắc, những dân quân
Gội sương gió lạnh, dầm mưa bụi.
Lặn lội đêm ngày chẳng nghỉ chân.

Họ đã băng qua vạn núi rừng
Chiếc bao quân dụng chĩu trên lưng.
Trên vai tê buốt, đôi đòn cáng
Nghiêng ngả theo chân bước ngập ngừng.

Họ vẫn luôn luôn nở nụ cười
Mặc dầu nhung phục đẫm mồ hôi.
Chen vào tiếng trống, lời ca hát
Thỉnh thoảng vang lên, dậy núi đồi.

Họ theo tiếng gọi của non sông,
Theo ngọn cờ linh sắc thắm hồng.
Lời dụ uy nghiêm và mạnh mẽ
Của Quang Trung vẳng dội trong lòng.

Đang lúc đoàn binh tướng Mãn Thanh
Vui cùng rượu ngọt, gái xuân xanh.
Thì muôn pháo lịnh tưng bừng nổ
Rồi tiếng quân reo dậy khắp thành.

Quân ải Phú Xuyên vội lạy hàng,
Hà Hồi tiếp vỡ, Ngọc Hồi tan.
Và quân tướng Việt cùng hăm hở
Tràn đến Thăng Long tựa thác ngàn.

Sĩ Nghị đang đêm trốn khỏi thành,
Sông Hồng cuốn xác vạn binh Thanh.
Chiến bào đẫm máu, Ngô Văn Sở
Truyền lịnh bêu đầu Hứa Thế Hanh

Dưới nắng hồng, quân sĩ ngất ngây
Tung hô chủ tướng, tiếng vang dầy.
Quang Trung vui vẻ nhìn trong gió
Cờ Việt huy hoàng phất phới bay.

Xuất hiện gần như đồng thời với bài Xuân chiến thắng là bài Xuân chiến sĩ của Nguyêãn Huy Tưởng (1912-1960) sáng tác vào xuân Quý Mùi (1943). Tác giả đã vẽ lại ngày hội huy hoàng khi Quang Trung đại đế kéo binh vào Thăng Long. Bằng những câu chải chuốt về nghệ thuật, truyền chân về sự kiện, nhà thơ đã tô son hình ảnh bậc đại anh hùng Quang Trung Nguyễn Huệ, nói lên được tinh thần vì nước hy sinh của binh sĩ Tây Sơn, đồng thời là sự thảm bại của quân tướng thiên triều và truyền thống bất khuất cũng như niềm hãnh diện của dân tộc:

Mồng năm ấy, trưa điểm tô như hội,
Gột tanh hôi, thành cổ đóùn anh hùng.
Trên bành voi, chân chủ ngự oai phong
Áo chiến đỏ, sa trường pha sắc tối.

Đoàn cứu quốc theo Vua vào đất đế
Nét võ vàng nhưng mắt dũng tia sao
Trên kỳ đài cờ nước lại bay chào
Cung điện thánh dậy lời ca chiến sĩ.

Hoàng Yến Lưu

**Mayvienxu** · 26-02-2011, 03:30 AM

Tái tạo hình ảnh vua Quang Trung Nguyễn Huệ lên ngôi tại Núi Bân, Huế
Tác giả Lưu Ly
Ngô Ngọc Du là một nhà thơ đương thời, đã ghi lại không khí tưng bừng của ngày chiến thắng oanh liệt đó trong một bài thơ:

Giặc đâu tàn bạo sang điên cuồng
Quân vua một giận oai bốn phương
Thần tốc ruỗi dài xông thẳng tới,
Như trên trời xuống dám ai đương
Một trận rồng lửa giặc tan tành,
Bỏ thành cướp đó trốn cho nhanh
Ba quân đội ngũ chỉnh tề tiến,
Trăm họ chật đường vui tiếp nghênh
Mây tạnh mù tan trời lại sáng
Đầy thành già trẻ mặt như hoa,
Chen vai khoác cánh cùng nhau nói:
"Kinh đô vẫn thuộc núi sông ta"

**HoaiVienPhuong** · 26-02-2011, 05:37 PM

Sau Hịch tướng sĩ của Trần Hưng Đạo tới Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi, chúng ta khó tìm thêm một thiên cổ hùng văn nào ngoài Bài Ca Bình Bắc.

Bài Ca Bình Bắc
Thơ Vũ Hoàng Chương
Kể từ đấy
Mặt trời mọc ở phương Đông, ngùn ngụt lửa.
Mặt trời lặn ở phương Đoài, máu chứa chan.
Đã sáu mươi ngàn lần...
Và từ đấy cũng sáu mươi ngàn lần
Trăng tỏ bóng nơi rừng cây đất Bắc
Trăng mờ gương nơi đồng lúa miền Nam
Ruộng dâu kia bao độ sóng dâng tràn...
Hãy dừng lại thời gian
Trả lời ta -- Có phải
Dưới vầng nguyệt lạnh lùng quan ải,
Dưới vầng dương thiêu đốt quan san
Lớp hưng phế xô nghiêng từng triều đại Mà chí lớn dọc ngang
Mà nghiệp lớn huy hoàng
Vẫn ngàn thu còn mãi
Vẫn ngàn thu người áo vải đất Qui Nhơn?
Ôi người xưa Bắc Bình Vương
Đống Đa một trận trăm đường giáp công
Đạn vèo năm cửa Thăng Long
Trắng gò xương chất, đỏ sông máu màng.
Chừ đây lại đã xuân sang
Giữa cố quận một mùa xuân nghịch lữ
Ai kia lòng có mang mang
Đầy vơi sầu xứ -- Hãy cùng ta
Ngẩng đầu lên, hướng về đây tâm sự
Nghe từng trang lịch sử thét từng trang
Một phút oai thần dậy sấm
Tan vía cường bang
Cho bóng kẻ ngồi trên lưng bạch tượng
Cao chót vót năm màu mây chiêm ngưỡng
Dài mênh mông vượt khỏi lũy Nam Quan
Và khoảnh khắc
Đổ xuôi chiều vươn ngược hướng
Bao trùm lên đầu cuối Thời Gian.
Bóng ấy đã ghi sâu vào tâm tưởng
Khắc sâu vào trí nhớ dân gian
Một bành voi che lấp mấy ngai vàng.
Ôi Nguyễn Huệ người anh hùng áo vải
Muôn chiến công, một chiến công dồn lại
Một tấm lòng, muôn vạn tấm lòng mang.
Ngọn kiếm trỏ, bao cánh tay hăng hái
Ngọn cờ vung, bao tính mệnh sẵn sàng.
Người cất bước, cả non sông một dải
Vươn mình theo -- dãy Hoành Sơn mê mải
Chạy dọc lên thông cảm ý ngang tàng.
Cũng chồm dậy đáp lời hô vĩ đại
Chín con rồng bơi ngược Cửu Long Giang!

Người ra Bắc, oai thanh mờ nhật nguyệt
Khí thế kia làm rung động càn khôn.
Lệnh ban xuống, lời lời tâm huyết
Nẻo trường chinh ai dám bước chân chồn.
Gươm thiêng cựa vỏ,
Giặc không mồ chôn.
Voi thiêng chuyển vó,
Nát lũy, tan đồn
Ôi một hành ca hề, gào mây, thét gió,
Mà ý tướng, lòng quân hề, bền sắt, tươi son.
Hưởng ứng sông hồ giục núi non
«Thắt vòng vây lại» tiếng hô ròn
Tơi bời máu giặc, trăng liềm múa
Tan tác xương thù, ngựa đá bon.

Sim rừng, lúa ruộng, tre thôn,
Lòng say phá địch, khúc dồn tiến quân
Vinh quang hẹn với phong trần
Đống Đa gò ấy, mùa xuân năm nào.
Nhớ trận Đống Đa hề thương mùa xuân tới
Sầu xuân vời vợi
Xuân tứ nao nao
Nghe đêm trừ tịch hề, máu nở hoa đào,
Ngập giấc Xuân tiêu hề, lửa trùm quan tái
Trời đất vô cùng hề, một khúc hát ngao
Chí khí cũ gầm trong da thịt mới
Vẳng đáy sâu tiềm thức, tiếng mài dao,
Đèo Tam Điệp hề, lệnh truyền vang dội
Sóng Sông Mã hề, ngựa hí xôn xao
Mặt nước Lô Giang hề, lò trầm biếc khói,
Mây núi Tản Viên hề, lọng tía giương cao...
Rằng: «Đây bóng kẻ anh hào
Đã về ngự trên ngã ba thời đại»
Gấm vóc giang san hề, còn đây một dải
Thì nghiệp lớn vẻ vang
Thì mộng lớn huy hoàng
Vẫn ngàn thu còn mãi...
Ôi ngàn người áo vải đất Qui Nhơn!
Nay cuộc thế sao nhòa, bụi vẩn,
Lũ chúng ta trên ngã ba đường
Ghi ngày giỗ Trận
Mơ Bắc Bình Vương
Lòng đấy thôn trang hề, lòng đây thị trấn
Mười ngã tâm tư hề, một nén hương
Đồng thanh rằng: «Quyết noi gương!»
Để một mai bông thắm, cỏ xanh rờn
Ca trống trận thôi lay bóng nguyệt.
Mừng đất trời gió bụi tan cơn
Chúng ta sẽ không hổ với người xưa
Một trận Đống Đa ngàn thu oanh liệt
Vì ta sau trước lòng kiên quyết
Vàng chẳng hề phai, đá chẳng sờn
Vũ Hoàng Chương

**HoaiVienPhuong** · 01-03-2011, 12:10 AM

Dòng máu Việt cuộn trào Hồn Nước Việt
Kiêu dũng ngàn xưa, bất diệt ngàn sau
Mỗi chúng ta bất luận sống nơi đâu
Đều khao khát dưỡng nuôi hồn đất Mẹ
Đều khao khát một Việt Nam hưng thịnh

Sử Nhac Việt Nam Quang Trung Nguyễn Huệ

Thông báo Quan trọng

Giỗ trận Đống Đa - Hoàng Yên Lưu

Giỗ trận Đống Đa - Hoàng Yên Lưu

Similar Threads

Comment

Comment

Comment

Comment