Tweet
Trung thu!
Lại một mùa trăng trở về vỡ òa ký ức tôi.
Tuổi thơ của tôi với những chiếc lồng đèn giấy xinh xinh tự mình làm ra, để chiều 13 mang theo khi đi học, cô giáo chấm điểm, sau đó được phát quà, nào bánh dẻo, bánh nướng hình con cá, con chim, ... Cô giáo dẫn lớp ra sân trường, tập trung, nghe thầy hiệu trưởng chúc tết Trung thu.
Ôi! nhớ, nhớ làm sao thời gian ngồi cặm cụi vót tre, cột chỉ làm chiếc lồng đèn ngôi sao 5 cánh, mỗi cánh một màu! Thích nhất là lúc đèn làm xong, thắp cây đèn sáp, đến khoe với cha, được ông khen đẹp với nụ cười tươi.
Chưa đến ngày, nhưng tiếng nhạc từ chiếc radio đã phát nhạc trung thu. Bài hát của nhạc sĩ Lê Thương, không bao giờ quên được:
“Tết trung thu rước đèn đi chơi, em rước đèn đi khắp phố phường. Lòng vui sướng với đèn cầm tay, em múa ca dưới ánh trăng rằm. Đèn ông sao với đèn cá chép. Đèn thiên nga với đèn bướm bướm. Em rước đèn dạo khắp phố phường. Tùng cắt tung với tàng cắc chiêng, …”
Giai điệu vui tươi, nhí nhánh, hồn nhiên làm ta hình dung ra được cả đoàn thiếu nhi đang cầm đèn ca múa dưới ánh trăng rằm, với đầu Lân, ông Địa, đi dạo khắp phố phường. Nghe bài hát, lòng ta rộn ràng, không sao không nghĩ đến những chiếc lồng đèn và vũ khúc dưới trăng.
Tôi đã nghe bài hát này nhiều lần, từ thuở học tiểu học, ngày tuổi 12. Tôi nhớ bài hát, nhớ luôn cả ban hợp ca, từng giọng hợp xướng. mặc dù không biết tên từng người, nhưng là Ban Việt nhi đài phát thanh Sài Gòn.
Ngày nay, bài hát này đã được xử dụng trở lại trong ngày hội trung thu. Nghe lại bài hát, tôi vẫn thấy bị cuốn hút bởi sự hồn nhiên, trong sáng của tuổi thơ.
Một bài hát khác, lôi cuốn chúng ta vào cõi mơ, “Thằng Cuội”, vẫn tác giả Lê Thương, trong đó có thằng Cuội, ngồi gốc cây đa, trên cao, nhìn xuống trần gian, nhớ vợ: “Bóng trăng, trăng ngà. Có cây đa to, có thằng cuội già. Ôm một mối mơ. Lặng yên ta nói Cuội nghe. Mười lăm tháng Tám trời cho. Một ông trăng sáng thật to. Các em thích cười muốn lên cung trăng. Cứ hỏi ông Trời cho mượn cái thang”.
Ánh trăng vằng vặc đêm trăng rằm sáng ngà, nhìn lên trên cao, thấy Cuội, ngồi dưới gốc cây, ta tự hỏi làm sao để lên gặp Cuội? Dễ ợt, mượn cái thang, leo lên là tới nơi, gặp được Cuội. Ôi! Không có gì dễ thương, ngô nghê, và trong sáng bằng tuổi thơ. Tác giả dùng hình ảnh cái thang để nói lên ước mơ muốn vươn tới cung trăng, thật không gì cụ thể hơn, không gì mãnh liệt hơn. Thi vị hóa mặt trăng, xem mặt trăng là một vùng đất lãng mạn, nên thơ, có sự sống. Tác giả đã nói lên ước mơ của tuổi thơ với sự hồn nhiên, muôn vươn tới các tinh cầu khác ngoài trái đất.
Hình ảnh mặt trăng, có bóng Cuội ngồi dưới gốc cây, đang nhìn xuống tìm vợ. Phải chăng là tiếc nuối một thuở hạnh phúc với người vợ thân yêu?
Tuy nhiên, trong ngôn ngữ bình dân, hình tượng chú Cuội lại là một người hay nói dối: “nói dối như Cuội”, điều này không biết có phải phản ảnh đúng hình tượng của Cuội? mặt khác câu ca dao sau đây nói về Cuội như một người ham chơi, lêu lỏng:Thằng Cuội ngồi gốc cây đa. Để trâu ăn lúa, gọi cha ời ời. Cha còn cắt cỏ trên đồi. Mẹ còn cởi ngựa đi mời quan viên.
Cho dù thế nào, hình tượng của Cuội phản ảnh nhiều mặt của một cậu bé, ham chơi, ưa nói dối, nhưng vẫn là một người tốt.
Thằng Cuội là hình tượng của trẻ thơ, của nụ cười hồn nhiên, trong sáng. Mãi mãi là kỉ niệm một thời của tôi.
Nếu trẻ thơ yêu Cuội trong đêm trăng thì Trăng là hình tượng của người lớn, của những tình nhân, những người cô đơn, muốn cùng trăng chia xẽ tâm sự, nỗi lòng của mình: “Trăng ơi! Trăng thấu nỗi lòng.” Như lời một bài hát.
Tuổi mới lớn, dậy thì với tôi là những đêm mất ngủ, nhìn trăng nhớ người mình thương với những lo âu, trăm mối ngỗn ngang, rồi mơ mộng, viễn mơ, cảm thấy cô đơn, …không ai hiểu mình, không ai thông cảm cho mình!
Trong Kim Vân Kiều, tâm trạng cô đơn được lột tả khi Nguyễn Du mượn vầng trăng để thể hiện:
Vầng trăng ai xẽ làm đôi
Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm đường.
Hàn Mặc Tử trong cơn đau cuồng nộ, không còn phân biệt được đâu là trăng, đâu là mình. Chủ thể-tác giả, Tha thể-Trăng hòa hợp trong một hơp thể, trong một biển sáng xao động, như bài “Chơi giữa mùa Trăng”:
Trong âm nhạc, trăng là hình tượng, là chủ đề của biết bao nhiêu nhạc sĩ.
Trịnh Công Sơn, ngợi ca người con gái mang tên Nguyệt, mô tả vẻ đẹp thanh thoát của nàng, Trịnh dùng hình tượng mặt trăng để nói sự chuyển di từ một thực thể (tinh cầu) được thi vị hóa bằng những khái niệm có tính biểu tượng (mặt trăng) sang một con người cụ thể (Nguyệt) và đánh dầu sự kiện đó như là một thời khắc, làm nên biến cố: “Từ khi trăng là Nguyệt, đèn thắp sáng trong tôi. Từ khi trăng là Nguyệt, em mang tim bối rối. Từ khi trăng là Nguyệt tôi như từng cánh diều vui. Từ khi em là Nguyệt trong tôi có những mặt trời.
Em là Nguyệt hay trăng là Nguyệt, đó là một sự hòa nhập, không có ranh giới giữa danh và thực. Mặt trời không bao giờ có thực, nhưng mặt trời tràn ngập trong tôi kể từ khi em bước nhẹ vào đời. Chúng ta lưu ý tư tưởng thiền bàng bạc trong Nguyệt ca.
Với Nhạc sĩ Phạm Duy, trăng là Ông, là nam tính, là niềm vui, là hạnh phúc, đem đến sự an lạc cho mọi người. Trăng đến đâu đều được đáp ứng, tặng quà theo kiểu «cây nhà lá vườn» : «ông trăng xuống chơi cây cau thì cau sẽ cho mo. Ông trăng xuống chơi học trò thì học trò cho bút. Ông Trăng xuống chơi ông bụt thì ông bụt cho chùa. Ông trăng xuống chơi đền thánh thì cụ chánh cho mõ...Ông trăng xuống chơi nhà vua thì nhà vua cho lính...»
Trăng là một tinh cầu, là một thực thể, có thực nhưng trăng đã được tác giả gọi là ông, là sự vui tính đem lại niềm vui, sự viên mãn cho mọi người. Với ngôn ngữ âm nhạc của Phạm Duy, trăng là một hình hài, xuống chơi với trần thế và đến đâu đều được tặng quà. Giai điệu của bài hát ngắt quảng. Hình ảnh được cụ thể hóa bằng hình tượng, sống động theo ngôn ngữ trẻ con : cây cau, cái mo, ông Bụt, ngôi chùa, nhà vua, lính, ...
Nhắc đến những bài hát về trăng, không thể bỏ quên hai bài hát nỗi tiếng : «Thuyền trăng» của Nhật Bằng và «Khúc nhạc dưới trăng» của Dương Diệu Tước:
Bài hát «Thuyền trăng», lời của Thanh Nam, nhạc của Nhật Bằng như đưa chúng ta vào cõi thoát tục, xa rời cuộc sống ô trọc đầy những bon chen danh lợi, con thuyền lướt trôi nhẹ nhàng dưới đêm trăng, êm đềm thơ mộng : «Thuyền trôi triền miên trên sông nhịp nhàng.Thuyền trôi lướt êm trên sông mơ màng. Gió đưa con thuyền dìu theo ánh trăng
Bờ xa âm thầm làn sóng luyến thương. Thời gian nhẹ trôi như ru mộng đời. Thuyền ơi hãy đi thăm nơi chân trời. Dưới trăng ta về dạo chơi xứ thơ
Cùng với tiếng đàn hòa khúc mơ hồ »
Lời của bài hát cùng với giai điệu để lại cho người nghe một cảm nhận dịu dàng đầm thắm. Thuyền trăng hay thuyền chở trăng ? Con thuyền lướt nhẹ dưới đêm trăng lung linh ánh sáng mờ ảo. Thi sĩ Lý Bạch đã đi thuyền trên sông, nhìn trăng dưới nước, đẹp quá. Lý Bạch đã nhảy xuống sông ôm trăng mà chết.
Thuyền trăng không nhắc đến điển tích Lý Bạch, nhưng đi thuyền dưới trăng, tác giả đã nhớ lại mối tình Trương Chi - Mỵ Nương. Trương Chi, người chèo đò có tiếng hát ru hồn con gái vị quan, Mỵ Nương. Nàng đã tương tư người chèo đò, nhưng khi gặp được chàng, ngườ ca nhân ấy với khuôn mặt ấy, ngôn ngữ ấy, nàng đã thất vọng. Nhưng còn chàng Trương Chi? Sự gặp gỡ nàng là một định mệnh oan khiên. Trương Chi ôm mối hận tình mà chết.
« Thương anh Trương Chi yêu nàng Ngọc nữ đêm nào. Câu hát ân tình muôn đời muôn kiếp không phai. Hồn còn nghẹn ngào hận tình sầu mộng về đâu. Thuyền trôi chèo nghiêng trên sông lặng lờ. Vầng trăng khuất sau chân mây mơ hồ. Lắng nghe sông buồn dạo lên khúc ca. Thuyền hỡi nhớ về cùng bến mong chờ.».
Tiếng hát ru hồn đã làm biết bao nhiêu người mê đắm. Có người với danh vọng sự nghiệp lẫy lừng. Hoa hậu Mỹ Quốc, tốt nghiệp y khoa đại học Mỹ hạng giỏi, đại sứ thiện chí, tình nguyện viên công tác xã hội, mê tiếng hát, kết hôn với người ấy, nhưng hôn nhân giết chết tình yêu. Nàng thất vọng. Hóa ra tình yêu chỉ là ảo ảnh. Nó là con đom đóm ban đêm. Đẹp lắm thay, nhưng khi chiếm hữu được nó, thì ra nó chỉ là một con sâu bọ ghê sợ.
Câu cuối của bài hát là sự thể hiện niềm chung thủy, một lời nhắn gửi : Thuyền hởi nhớ về cùng bến mong chờ!
Khúc nhạc dưới trăng được nhạc sĩ Dương Thiệu Tước dàn dựng một điệu vũ vui nhộn, hồn nhiên. Giai điệu, lời bài hát trong sáng. Con người hòa mình với thiên nhiên, vạn vật, bao nhiêu sầu muộn, bao nhiêu khổ đau, hãy trút bỏ : Vui, một đêm vui, nhạc đầy vơi. Ca múa chơi. Ta cùng say trăng. Khúc ca mơ màng...
«Dưới ánh vầng trăng bóng ngà, một trời mát êm trong sáng, dưới bóng ngàn sao sáng ngời, chập chờn bóng đêm. Thấp thoáng ngàn cây bóng lồng. Một bầy thiếu niên ca múa, khúc hát nhịp theo tiếng đàn chập chờn dưới trăng. Vui một đêm vui. Nhạc đầy vơi. Ca múa chơi.. Ta cùng say trăng. Khúc ca mơ màng. Gió cuốn lên tìm trăng. Ta ước mơ cung hằng. Ta ước mơ cung hằng. Làn gió, như lưu luyến ánh trăng thanh. Kìa dáng liễu buông tơ mành. Kìa làn nước in trời xanh. Mờ rung bóng đêm tàn canh. Cùng vui. Ta vui khúc ca du dương. Lòng tha thiết bao yêu đương. Cùng mây gió bay ngàn phương. Lòng quên hết bao sầu thương. Thề quên hết bao sầu thương. Mơ trăng tươi hoa tươi vui ca đời vui».
Hãy chung vui một đêm dưới trăng. Hãy hòa mình cùng ánh trăng bàng bạc.
Hãy quên đi cuộc đời đầy phiền muộn !
