Tản Đà toàn tập

[quocky711]

Tản Đà (1888–1939) là một thi sĩ Việt Nam. Trên văn đàn của văn học Việt Nam trong hơn 3 thập niên đầu thế kỷ 20, Tản Đà nổi lên như một ngôi sao sáng, vừa độc đáo, vừa dồi dào năng lực sáng tạo. Ông là một cây bút phóng khoáng, xông xáo trên nhiều lĩnh vực, đi khắp miền đất nước, ông để lại nhiều tác phẩm với nhiều thể loại. Ông đã từng làm chủ bút tạp chí Hữu Thanh, An Nam tạp chí. Ông được đánh giá là người mở đầu cho thơ mới của văn học Việt Nam, là "gạch nối giữa hai thời kỳ văn học cổ điển và hiện đại". Ngoài làm thơ, Tản Đà còn dịch thơ Đường và được biết đến như một người dịch thơ Đường sang thơ lục bát hay nhất Việt Nam.


Cuộc đời và sự nghiệp

Ông tên thật là Nguyễn Khắc Hiếu, sinh ngày 8 tháng 5 năm 1888 (tức ngày 29 tháng 4 năm Mậu Tý), tại làng Khê Thượng, huyện Bất Bạt, tỉnh Sơn Tây; nay thuộc huyện Ba Vì, ngoại thành Hà Nội.

Ông xuất thân trong một gia đình phong kiến quan lại. Thân sinh ông là Nguyễn Danh Kế, đỗ Cử nhân, làm đến Án sát và từng giữ chức Ngự sử trong kinh. Mẹ là Lưu Thị Hiền, cũng có sách ghi là đào Nghiêm, vốn là một đào hát, nổi tiếng tài sắc, giỏi văn thơ.

Do ảnh hưởng gia đình, năm 14 tuổi, ông đã thạo các lối từ chương thi phú. Năm 1907, ông theo anh ra Hà Nội, học trường Quy Thức ở phố Gia Ngư. Năm 1909, đi thi hương ở Nam Định, bị hỏng. Năm 1912, đi thi khoa Nhâm Tý, vẫn hỏng. Trở về Hà Nội, chứng kiến người yêu là cô Đỗ thị đi lấy chồng, ông chán nản bỏ về Hòa Bình tìm khuây lãng; rồi cùng bạn là nhà tư sản Bạch Thái Bưởi lên chùa uống rượu, làm thơ và thưởng trăng, sống theo lối "tịch cốc".

Năm 1915, ông lập gia đình. Năm 1916, người anh từ trần, gia đình trở nên cùng túng, Tản Đà quyết định chuyển hẳn sang nghề cầm bút. Thời gian này ông viết tuồng cho các rạp và được đọc thêm nhiều sách dịch Âu Tây bằng chữ Hán, nhờ đó tư tưởng có nhiều biến chuyển.

Năm 1920, đi du lịch ở Huế, Đà Nẵng, trở về viết truyện "Thề non nước". Năm 1921, làm chủ bút tờ Hữu Thanh tạp chí. Được 6 tháng, từ chức, trở về quê. Năm 1922, lại ra Hà Nội lập Tản Đà thư điếm, sau tập hợp với Nghiêm hàm ấn quán thành Tản Đà thư cục.

Năm 1925, phong trào yêu nước dấy lên mạnh mẽ, Tản Đà càng nhập thế tích cực hơn. Ông tổ chức một chuyến du lịch vào Nam, gặp gỡ nhiều nhà chí sĩ và viết bài trên nhiều báo.

Tháng 2 năm 1928, trở về Bắc, rồi lên định cư vùng Yên Lập (Vĩnh Yên), nhưng bị quan lại địa phương gây khó dễ, phải xuống Hải Phòng, rồi lại lên Hà Nội. Năm 1933, sau khi An Nam tạp chí bị đình bản, ông chuyển sang trợ bút cho Văn học tạp chí ít lâu rồi về quê ở ẩn.

Cuối năm 1937, chuyển về làng Hà Trì (Hà Đông), tham gia dịch thuật, viết báo. Sau vì bị viên quan Tổng đốc Hà Đông thù ghét, phải chuyển ra Hà Nội, mở lớp dạy Quốc văn hàm thụ, Hán văn diễn giảng, kiêm cả xem lý số Hà lạc. Ông sống nghèo đói, không đủ ăn và trả tiền nhà, bị chủ nhà tịch thu đồ đạc và đuổi đi, Tản Đà phải cùng gia đình dọn về phố Cầu mới.

Trong hai năm 1937 và 1938, ông dịch thơ Đường đăng trên báo Ngày nay, trong đó có bài Hoàng Hạc lâu nổi tiếng của Thôi Hiệu.

Ông qua đời vì bệnh vào ngày 7 tháng 6 năm 19396

Tác phẩm Tiêu Biểu

-Cảm thu, tiễn thu
-Cảnh vui của nhà nghèo
-Chưa say
-Còn chơi
-Con gái hái dâu
-Đề khối tình con thứ nhất
-Đi đêm đay bóng
-Đời đáng chán
-Đưa người nhà quê
-Khối tình con
-Giấc mộng lớn
-Giấc mộng con
-Tản Đà xuân sắc

[quocky711]

Ngày xuân thơ rượu

Trời đất sinh ra rượu với thơ
Không thơ không rượu sống như thừa!
Công danh hai chữ mùi men nhạt,
Sự nghiệp trăm năm nét mực mờ.
Mạch nước sông Đà tim róc rách,
Ngàn mây non Tản mắt lơ mơ.
Còn thơ còn rượu còn xuân mãi,
Còn mãi xuân, còn rượu với thơ.

[quocky711]

Nhớ cảnh cầu Hàm Rồng

Ai xui ta nhớ Hàm Rồng
Muốn trông chẳng thấy cho lòng khôn khuây.
Từ ta trở lại Sơn Tây
Con đường Nam - Bắc ít ngày vãng lai.
Sơn cầu còn đỏ chưa phai?
Non xanh còn đối, sông dài còn sâu?
Còn thuyền đánh cá buông câu?
Còn xe lửa chạy trên cầu như xưa?
Lấy ai viếng cảnh bây giờ?
Mà hay cảnh có đợi chờ cùng nhau?
Ước sao sông cứ còn sâu,
Non cao còn cứ giữ màu xanh xanh,
Khung cầu còn cứ như tranh,
Hoả xa cứ chạy bộ hành cứ đi,
Xuân sang cỏ cứ xanh rì
Thuyền ai chài lưới con chì cứ tung!
Sơn Tinh, Hà Bá hay cùng
Giữ nguyên phong cảnh Hàm Rồng đợi ta!
Có ngày xe lửa đi qua
Trong xe lại có Tản Đà đứng trông.
Lại vui cùng núi cùng sông
Người xưa cảnh cũ tương phùng còn lâu.
Nhắn non, nhắn nước, nhắn cầu!

[quocky711]

Nhớ cảnh nước lụt ở Bắc

Nghe tin đồn nước xuống mà lên
Mấy tỉnh hôm sau thấy vỡ liền.
Bao bác chúa nhà cam chịu ướt
Mà anh vua bếp được ngồi trên.
Cô đào chạy lụt nhem đùi trắng,
Thày lí làm đê khiếp mặt đen.
Đục nước năm nay cò lại béo,
Bao nhiêu đê vỡ bấy nhiêu tiền.

[quocky711]

Nhớ chị hàng cau

Ngồi buồn đâm nhớ chị hàng cau,
Khoảng mấy năm trời ở những đâu ?
Khăn vải chùm hum lâu vắng mặt,
Chiếu buồm che giữ có tươi màu ?
Ai đương độ ấy lăm răm mắt
Tớ đã ngày nay lún phún râu.
Bèo nước hợp tan người mỗi nẻo,
Cậy ai mà nhắn một đôi câu ?

[quocky711]

Qua cầu Hàm Rồng hứng bút

Hôm xưa chơi ở Dương Quỳ
Trắng phau ngựa trắng, xanh rì rừng xanh
Hàm Rồng nay lại qua Thanh
Dưới cầu nước biếc in hình thi nhân.
Người đâu sương tuyết phong trần
Non xanh nước biếc bao lần vãng lai.
Dư đồ còn đó chưa phai
Còn non còn nước còn người nước non.
Ruột tằm dù héo chưa mòn
Tơ lòng một mối xin còn vấn vương.
Nước non muôn dặm đường trường
Hỡi ai rau sắng chùa Hương biết cùng!
Trăm năm nặng gánh tang bồng
Lửa than càng đốt cho lòng càng son.
Cảnh còn biếc nước xanh non
Đầu ai tóc trắng duyên còn thắm tơ.
Để ai thương nhớ đợi chờ
Mà ai đi mãi! Bao giờ đến nơi ?

[quocky711]

Quê nhà chơi mát cảm hứng

Con đường vô hạn khách đông tây
Ta nhớ ai mà đứng mãi đây ?
Nước rợn sông Đà con cá nhảy,
Mây trùm non Tản cái diều bay.
Nặng như quả đất mà xoay được,
Cao đến ông trời khó với thay!
Trời, đất, cá, chim đều tự đắc,
Ở đời ai dễ chẳng vung tay!

[quocky711]

Rau sắng chùa Hương

Muốn ăn rau sắng chùa Hương
Tiền đò ngại tốn, con đường ngại xa.
Mình đi, ta ở lại nhà
Cái dưa thì khú, cái cà thì thâm

[quocky711]

Say

Đêm xuân một trận nô cười,
Dưới đèn chẳng biết rằng người hay hoa.
Khi vui quên cả cái già,
Khi say chẳng dốc giang hà cũng say.
Kim tịch thị hà tịch ?
Mảnh gương nga đã tếch lối non đoài
Đó kìa ai ba bốn bốn năm người
Người đâu tá còn chơi trong mộng thế ?
Nhãn ngoại trần ai không nhất thế,
Hung trung khối luỹ thuộc tiền sinh
Kiếp say sưa đã chấm sổ thiên đình,
Càng đắm sắc mê thinh càng mải miết.
Say lắm vẻ: say mệt, say mê, say nhừ, say tít,
Trong làng say, ai biết nhất ai say ?
Mảnh hình hài quen giả trá xưa nay,
Chúng sinh tướng, lúc này coi mới hiện.
Thôi xếp cả nguyệt hoa hoa nguyệt,
Cảnh bồng lai trải biết gọi làm duyên.
Tửu trung ưng thị thần tiên.

[quocky711]

Sự nghèo

Người ta hơn tớ cái phong lưu
Tớ cũng hơn ai cái sự nghèo.
Cảnh có núi sông cùng xóm ngõ,
Nhà không gạch ngói chẳng gianh pheo.
Văn chương rẻ ế coi mà chán
Trăng gió ham mê nghĩ cũng nghèo!
Kiếp trước nhớ sinh đời Hạ Vũ
Mưa vàng ba buổi chán xu tiêu.

[quocky711]

Tế Chiêu Quân

Cô ơi cô đẹp nhất đời,
Mà cô mệnh bạc, thợ trời cũng thua!
Một đi từ biệt cung vua,
Có về đâu nữa! Đất Hồ nghìn năm!
Mả xanh còn dấu còn căm,
Suối vàng lạnh lẽo, cô nằm với ai ?
Má hồng để tiếc cho ai,
Đời người như thế có hoài mất không ?
Khóc than nước mắt ròng ròng,
Xương không còn vết, giận không có kì!
Mây mờ trăng bạc chi chi,
Hôi tanh thôi có mong gì khói nhang!
Ới hồng nhan, hỡi hồng nhan!
Khôn thiêng cũng chẳng ai van ai mời.
Trời Nam thằng kiết là tôi
Chùa Tiên, đất khách, khóc người bên Ngô.
Cô với tôi, tôi với cô
Trước sân lễ bạc có mồ nào đây.
Hồn cô ví có ở đây
Đem nhau đi với, lên mây cũng đành!

[quocky711]

Tống biệt

Lá đào rơi rắc lối thiên thai
Suối tiễn oanh đưa luống ngậm ngùi
Nửa năm tiên cảnh
Một phút trần ai
Ước cũ duyên thừa có thế thôi
Đá mòn rêu nhạt
Nước chảy huê trôi
Cái hạc bay lên vút tận trời!
Trời đất từ đây xa cách mãi
Cửa động
Đầu non
Đường lối cũ
Ngàn năm thơ thẩn bóng trăng chơi...

[quocky711]

Tự thuật

Văn chương thời nôm na
Thú chơi có sơn hà
Ba Vì ở trước mặt
Hắc Giang bên cạnh nhà Tản Đà

[quocky711]

Tự trào

Vùng đất Sơn Tây nảy một ông
Tuổi chửa bao nhiêu văn rất hùng
Sông Đà núi Tản ai hun đúc ?
Bút thánh câu thần sớm vãi vung.
Chữ chữ nôm nôm nào kém cạnh,
Khuyên khuyên điểm điểm có hay không ?
Bởi ông hay quá ông không đỗ,
Không đỗ ông càng tốt bộ ngông!

Bài này tác giả làm sau khi hỏng thi ở trường Nam Định, 1912.

[quocky711]

Tâm sự nàng Mị Ê


Châu Giang một dải sông dài,
Thuyền ai than thở một người vương phi.
Đồ Bàn thành phá huỷ,
Ngoạ Phật tháp thiên di.
Thành tan tháp đổ,
Chàng tử biệt,
Thiếp sinh ly.
Sinh kí đau lòng kẻ tử qui!
Sóng bạc ngàn trùng,
Âm dương cách trở,
Chiêu hồng một tấm,
Phu thê xướng tuỳ.
Ơi mây, ơi nước, ơi trời!
Đũa ngọc mâm vàng giọt lụy rơi.
Nước sông trong đục,
Lệ thiếp đầy vơi.
Bể bể dâu dâu khóc nỗi đời!
Trời ơi! Nước hỡi! Mây hời!
Nước chảy mây bay, trời ở lại,
Để thiếp theo chồng mấy dặm khơi!

Mị Ê: Vợ vua Chiêm Thành, bị quan quân ta bắt mang về, nhưng giữa đường, nàng đã nhảy xuống sông tự vẫn.

[quocky711]

Tây hồ vọng nguyệt

Hiu hắt hồ Tây chiếc lá rơi
Đêm thu vằng vặc bóng theo người.
Mảnh tình xẻ nửa ngây vì nước
Tri kỷ trông lên đứng tận trời.
Những ngán cành đa khôn quấn quít
Mà hay mặt sóng cũng chơi vơi.
Ai lên cung Quế nhờ thăm hỏi
Soi khắp trần gian có thấy ai ?