Tweet
Chiếc ấm trà
Chiếc ấm trà
Trong chuyến về thăm thành phố San Jose vừa qua, tôi có dịp ghé thăm phòng mach Đông Y Sĩ Mạc Đìa. Trước là hỏi thăm sức khỏe thầy Mạc Đìa sau là được dịp tham quan những món đồ cổ trong Gia Đình họ Mạc Nhìn những chiếc ấm trà da chu và những chén con tuyệt đẹp, tôi tự hỏi không biết nghệ nhân ngày xưa có hoa tay thế nào mà làm khéo quá?
Sáng hôm đó bệnh nhân người ra người vào, thầy Mạc Đìa bận rộn coi mạch, biên toa và châm cứu. Bệnh nhân ở xa được bà thầy gởi thuốc qua đường bưu điên. Bà thông thạo ba ngôn ngữ Anh, Hán, Việt, Trong khi chờ thầy rảnh tay tôi nghiên cứu từng chiếc ấm trà của Đông Y Sĩ Mạc Đìa và chuẩn bị đun ấm nước sôi để lát nữa sẽ cùng thưởng thức món trà Oolong hảo hạng pha bằng chiếc ấm Mạnh Thần nơi căn phòng khách sau phòng mạch. Tại đây thầy thường tiếp những người bạn tri kỷ.
Đồ đất sét tím bắt đầu từ đời Bắc Tống và được làm tại Nghi Hưng tỉnh Giang Tô của Trung Hoa. Có năm loại mầu đất là mầu tím, đỏ, vàng, thanh và lam. Đất sét được đặt trên chiếc bàn quay tròn, hai tay người nghệ nhân như những chiếc đũa thần. Trong một khoảnh khắc họ có thể nắn được bất kỳ món gì họ muốn. Miếng đất sét hoàn toàn theo sự điều khiển của bàn tay, đè xuống, nhón lên, khi thấp khi cao, khi tròn khi thon, lớn nhỏ đều không sai ý. Những phần phụ thuộc như tay cầm, tai, quai, vòi hoặc bông hoa nổi, đều được nặn bằng cùng loại đất sét như cốt-thai rồi hàn gắn lại với nhau thật khít khao, gọt giũa trong ngoài, chạm, đục, khắc cẩn rồi đem phơi nằng. Khi đất sét đã khô se mặt, món đồ lại được đặt lên bàn quay để giồi mài cạo gọt cho trơn láng. Tùy theo món đồ được tráng men hay không sau đó được nung trong lò với một hỏa độ rất cao.
Ấm trà bằng đất sét tím đầu tiên đã được các thiền sư tại Kim Sa Tự làm ra từ đầu đời nhà Minh. Chuyện kể rằng, vào năm vua Chính Đức có một thư đồng tên là Cung Xuân người Nghi Hưng theo hầu phó sứ Ngô Nghĩa Sơn tại Kim Sa Tự. Trong thời gian phó sứ đang tĩnh học để chuẩn bị khóa thi, người thư đồng này đã học lén được nghệ thuật làm ấm trà bằng đất sét từ các thiền sư. Dựa theo hình giáng cây Ngân-Hạnh, một loại cây sống ngàn năm trong sân chùa, người thư đồng đã nặn bình trà theo hình đốt mắt của cây Ngân-Hạnh. Phó sứ thấy lạ và đẹp mắt nên đem ấm trà này ra để đãi trà cho bằng hữu. Vì hình dáng đặc biệt và nghệ thuật, nên được rất nhiều người ưa thích và đặt làm.
Người thư đồng đã nhờ người chủ viết tên họ của của mình dưới đáy ấm và dựa vào đó mà điêu khắc để làm dấu ấn riêng cho mình. Chẳng bao lâu tiếng đồn vang khắp nơi. Người thư đồng đó được coi như tổ sư về nghệ thuật làm ấm đất ở vùng Nghi Hưng và lập ra một trường phái về nghệ thuật nặn ấm trà danh tiếng mà người thời đó gọi là ấm trà Cung Xuân.
Ấm trà đất sét tím có những đặc tính là giữ được hương vị của trà, giữ mầu nước trà không thay đổi, càng dùng lâu ấm trà càng bóng đẹp, và giá trị sưu tầm càng tăng theo thời gian. Những kiểu ấm nặn khéo léo, mầu sắc mỹ thuật hoặc có những nét chữ thảo đề những câu cổ thi trên thân ấm đều là những ấm được nhiều người truyền tụng.
Trong bộ sưu tập ấm trà của thầy Mạc Đìa, có một ấm hình giáng gần giống chiếc ấm mà tôi đã có. Cách đây không lâu, tôi đã kỳ kèo đi mua được chiếc ấm cổ, mang về nói dối vợ là mua garage sale chỉ có vài đồng. Mọi việc đều êm thắm, chiếc ấm được trịnh trọng để trên kệ trong phòng đọc sách, lâu lâu lấy ra nhìn ngắm và coi lại những chi tiết của chiếc ấm. Thân tròn, quai, vòi đều cân xứng. Phía gần miệng ấm có vẽ hai nhánh mai. Nắp ấm vừa khít khao với miệng ấm. Dấu con triện dưới nắp ấm và đáy ấm đều giống như nhau. Da mịn mầu gan gà, trông rất cổ và hoàn hảo không bị sứt mẻ.
Một hôm đi làm về không nhìn thấy chiếc ấm trên kệ, tìm ngăn trên ngăn dưới và tất cả các ngăn kéo tủ xung quanh cũng không thấy. Tôi gọi vợ để hỏi nguyên do. Vợ nói rằng có khách đến chơi và tấm tắc khen chiếc ấm trà mua garage sale và đã biếu khách rồi vì chiếc ấm ấy chỉ có mấy đồng, trông xấu cả cái phòng, để đến cuối tuần đi mua cái ấm mới. Tôi không biết ngôn đằng nào. Cả nhiều tháng sau đó tôi vẫn nhớ chiếc ấm mầu gan gà ấy.
Sáng hôm đó bệnh nhân người ra người vào, thầy Mạc Đìa bận rộn coi mạch, biên toa và châm cứu. Bệnh nhân ở xa được bà thầy gởi thuốc qua đường bưu điên. Bà thông thạo ba ngôn ngữ Anh, Hán, Việt, Trong khi chờ thầy rảnh tay tôi nghiên cứu từng chiếc ấm trà của Đông Y Sĩ Mạc Đìa và chuẩn bị đun ấm nước sôi để lát nữa sẽ cùng thưởng thức món trà Oolong hảo hạng pha bằng chiếc ấm Mạnh Thần nơi căn phòng khách sau phòng mạch. Tại đây thầy thường tiếp những người bạn tri kỷ.
Đồ đất sét tím bắt đầu từ đời Bắc Tống và được làm tại Nghi Hưng tỉnh Giang Tô của Trung Hoa. Có năm loại mầu đất là mầu tím, đỏ, vàng, thanh và lam. Đất sét được đặt trên chiếc bàn quay tròn, hai tay người nghệ nhân như những chiếc đũa thần. Trong một khoảnh khắc họ có thể nắn được bất kỳ món gì họ muốn. Miếng đất sét hoàn toàn theo sự điều khiển của bàn tay, đè xuống, nhón lên, khi thấp khi cao, khi tròn khi thon, lớn nhỏ đều không sai ý. Những phần phụ thuộc như tay cầm, tai, quai, vòi hoặc bông hoa nổi, đều được nặn bằng cùng loại đất sét như cốt-thai rồi hàn gắn lại với nhau thật khít khao, gọt giũa trong ngoài, chạm, đục, khắc cẩn rồi đem phơi nằng. Khi đất sét đã khô se mặt, món đồ lại được đặt lên bàn quay để giồi mài cạo gọt cho trơn láng. Tùy theo món đồ được tráng men hay không sau đó được nung trong lò với một hỏa độ rất cao.
Ấm trà bằng đất sét tím đầu tiên đã được các thiền sư tại Kim Sa Tự làm ra từ đầu đời nhà Minh. Chuyện kể rằng, vào năm vua Chính Đức có một thư đồng tên là Cung Xuân người Nghi Hưng theo hầu phó sứ Ngô Nghĩa Sơn tại Kim Sa Tự. Trong thời gian phó sứ đang tĩnh học để chuẩn bị khóa thi, người thư đồng này đã học lén được nghệ thuật làm ấm trà bằng đất sét từ các thiền sư. Dựa theo hình giáng cây Ngân-Hạnh, một loại cây sống ngàn năm trong sân chùa, người thư đồng đã nặn bình trà theo hình đốt mắt của cây Ngân-Hạnh. Phó sứ thấy lạ và đẹp mắt nên đem ấm trà này ra để đãi trà cho bằng hữu. Vì hình dáng đặc biệt và nghệ thuật, nên được rất nhiều người ưa thích và đặt làm.
Người thư đồng đã nhờ người chủ viết tên họ của của mình dưới đáy ấm và dựa vào đó mà điêu khắc để làm dấu ấn riêng cho mình. Chẳng bao lâu tiếng đồn vang khắp nơi. Người thư đồng đó được coi như tổ sư về nghệ thuật làm ấm đất ở vùng Nghi Hưng và lập ra một trường phái về nghệ thuật nặn ấm trà danh tiếng mà người thời đó gọi là ấm trà Cung Xuân.
Ấm trà đất sét tím có những đặc tính là giữ được hương vị của trà, giữ mầu nước trà không thay đổi, càng dùng lâu ấm trà càng bóng đẹp, và giá trị sưu tầm càng tăng theo thời gian. Những kiểu ấm nặn khéo léo, mầu sắc mỹ thuật hoặc có những nét chữ thảo đề những câu cổ thi trên thân ấm đều là những ấm được nhiều người truyền tụng.
Trong bộ sưu tập ấm trà của thầy Mạc Đìa, có một ấm hình giáng gần giống chiếc ấm mà tôi đã có. Cách đây không lâu, tôi đã kỳ kèo đi mua được chiếc ấm cổ, mang về nói dối vợ là mua garage sale chỉ có vài đồng. Mọi việc đều êm thắm, chiếc ấm được trịnh trọng để trên kệ trong phòng đọc sách, lâu lâu lấy ra nhìn ngắm và coi lại những chi tiết của chiếc ấm. Thân tròn, quai, vòi đều cân xứng. Phía gần miệng ấm có vẽ hai nhánh mai. Nắp ấm vừa khít khao với miệng ấm. Dấu con triện dưới nắp ấm và đáy ấm đều giống như nhau. Da mịn mầu gan gà, trông rất cổ và hoàn hảo không bị sứt mẻ.
Một hôm đi làm về không nhìn thấy chiếc ấm trên kệ, tìm ngăn trên ngăn dưới và tất cả các ngăn kéo tủ xung quanh cũng không thấy. Tôi gọi vợ để hỏi nguyên do. Vợ nói rằng có khách đến chơi và tấm tắc khen chiếc ấm trà mua garage sale và đã biếu khách rồi vì chiếc ấm ấy chỉ có mấy đồng, trông xấu cả cái phòng, để đến cuối tuần đi mua cái ấm mới. Tôi không biết ngôn đằng nào. Cả nhiều tháng sau đó tôi vẫn nhớ chiếc ấm mầu gan gà ấy.
Bài Khảo cứu của MVN
