Hồ Xuân Hương

[tam lang]

Tiểu sử tác giả

Bà Chúa thơ Nôm" là con của Hồ Sĩ Danh (1706-1783), quê ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, và một người thiếp quê ở Hải Dương.

Năm sinh, năm mất, thân thế, cuộc đời, và thơ văn của bà đến nay vẩn còn vướng mắc nhiều nghi vấn. Ta chỉ biết bà sống vào thời Lê mạt Nguyễn sơ, người cùng thời với Nguyễn Du (1765-1820), Phạm Đình Hổ (tức Chiêu Hổ, 1768-1839).

Bà là em cùng cha với Hồ Sĩ Đống (1738-1786), đậu Hoàng Giáp, làm quan đến Hành Tham Tụng, tước Quận Công, cùng Bùi Huy Bích đứng đầu phủ chúa Trịnh Sâm, Trịnh Khải.

Tác phẩm nổi bật nhất của bà là số thơ Nôm trong Xuân Hương Thi Tập (dù có đôi bài đáng nghi vấn). Ngoài ra bà còn để lại tập thơ chữ Hán tựa đề Lưu Hương Ký.

Thơ văn bà có ý lẳng lơ, mai mỉa, tinh nghịch, táo bạo, nhưng chứa chan tình cảm lãng mạn, thoát ly hẳn với những lễ giáo phong kiến thời bấy giờ.

Cách tả cảnh, tả tình, cách dùng từ... trong thơ Nôm của bà có một không hai, vô cùng sống động và đặc sắc. Xuân Diệu đánh giá thơ Hồ Xuân Hương là "tót vời của nguồn thơ nôm na bình dân".

Các bài thơ:

Bánh Trôi Nước
Bọn Đồ Dốt
Cảnh Thu
Chơi Chợ Chùa Thầy
Chơi Hồ Tây Nhớ Bạn
Chùa Hương
Chửa Hoang
Con Cua
Dệt Cửi
Duyên Kỳ Ngộ
Đá Ông Chồng Bà Chồng
Đài Khán Xuân
Đồng Tiền Hoẻn
Hang Thanh Hóa
Họa Tốn Phong Nguyên Vận
Kẽm Trống
Khóc Ông Phủ Vĩnh Tường
Lấy Chồng Chung
Mắng Học Trò Dốt
Một Cảnh Chùa
Ngụ ý Tôn Phong,ký nhị thủ
Ốc Nhồi
Quan Thị
Quán Khánh
Sư bị Ong Châm
Sư Hổ Mang
Tặng Tốn Phong Tử
Tát Nước
Thiếu Nữ Ngủ Ngày
Thương
Tốn Phong Đắc Mộng Chí Dữ Ngã Khan Nhân Thuật Ngâm, Tịnh Ký
Trách Chiêu Hổ
Tranh Hai Tố Nữ
Trống thủng
Tự Tình 1
Tự Tình 2
Tự Tình 3
Tức Cảnh Tề Sở
Vịnh Cái Giếng
Thuật ý kiêm trình hữu nhân Mai Sơn Phủ
Đánh Đu
Già Kén Kẹn Hom
Hoạ Sơn Phủ Chi Tác
Đêm Thu, Nhớ Mai Sơn Phủ
Giễu Quan Hậu
Thủy Vân Hương
Vịnh Cái Quạt
Bạch Đằng Giang Tặng Biệt
Tự Thán
Xuân Đình Lan Điệu
Độ Hoa Phong
Thân Phận Người Đàn Bà
Bà Lang Khóc Chồng
Chùa Xưa
Hỏi Trăng I
Hỏi Trăng II
Đánh Cờ
Chùa Quán Sứ
Dỗ Người Đàn Bà Khóc Chồng
Miếng Trầu
Đèo Ba Dội
Khóc Tổng Cóc
Lưu Biệt Thời Tại An Quảng,An Hưng Ngụ Thứ
Cảm Cựu Kiêm Trình Cần Chánh Học Sĩ Nguyễn Hầu
Thệ Viết Hữu Cảm
Cảm Cựu Tống Tân Xuân Chi Tác
Trạo Ca Thanh
Nhãn Phóng Thanh
Hải Ốc Trù
Sư Hoang Dâm
Hỏi Cô Hàng Sách
Đền Trấn Quốc
Kí Sơn Nam Thượng Trấn Hiệp Trấn Trần Hầu
Dữ Sơn Nam Thượng Hiệp Trấn Quan Trần Hầu Xướng Hoạ
Xuân Hương Tặng Hiệp Quận
Nguyệt Dạ Ca
Thiếu Niên Du Điệu
Thu Dạ Hữu Hoài
Ngư Ông Khúc Hành
Hang Cắt Cớ
Quả Mít
Đề Đền Sầm Nghi Đống
Chiều Hôm Nhớ Nhà

[tam lang]

Kẽm trống

Hai bên thì núi giữa thì sông.
Có phải đây là kẽm Trống Không?
Sóng dồn mặt nước vỗ long bong.
ở trong hang núi còn hơi hẹp,
Ra khỏi đầu non đã rộng thùng.
Qua cửa mình ơi! Nên ngắm lại
Nào ai có biết nỗi bưng bồng

( Kẽm Trống ở huyện Kim Bảng, phủ Lý Nhân, tỉnh Hà Nam, nay thuộc Nam Hà. Kẽm: Hẻm giữa hai sường núi dốc, giữa có lối đi. )

[tam lang]

Tranh Hai Tố Nữ

Hỏi bao nhiêu tuổi hỡi cô mình?
Chị cũng xinh mà em cũng xinh.
Ðôi lứa như in tờ giấy trắng,
Nghìn năm còn mãi cái xuân xanh.
Phiếu mai chi dám tình trăng gió,
Bồ liễu thôi đành phận mỏng manh.
Còn thú vui kia sao chẳng thấy,
Trách ông thợ vẽ khéo vô tình!

[tam lang]

Thương

Há dám thương đâu kẻ có chồng,
Thương vì một nỗi hãy còn không.
Thương con cuốc rũ kêu mùa Hạ,
Thương cái bèo non giạt bể Ðông.
Thương cha mẹ nhện vương tơ lưới,
Thương vợ chồng Ngâu cách mặt sông.
Ấy thương quân tử thương là thế,
Há dám thương đâu kẻ có chồng.

[tam lang]

Quán Khánh

Đứng chéo trông theo cảnh hắt heo
Đường đi thiên thẹo quán cheo leọ
Lợp lều mái cỏ tranh xơ xác,
Xo kẽ kèo tre đốt khẳng kheo
Ba chạc cây xanh hình uốn éo,
Một dòng nước biếc cảnh leo teo .
Thú vui quên cả niềm lo cũ,
Kìa cái diều ai nó lộn lèo .

(Quán Khánh: Các công trình nghiên cứu và các văn bản có chú thích đều thống nhất ghi là ở tỉnh Thanh Hoá, song chưa rõ huyện nàọ)

[tam lang]

Thiếu Nữ Ngủ Ngày

Mùa hè hây hẩy gió nồm đông,
Thiếu nữ nằm chơi quá giấc nồng.
Lược trúc chải cài trên mái tóc,
Yếm đào trễ xuống dưới nương long.
Ðôi gò Bồng đảo sương còn ngậm,
Một lạch Ðào nguyên nước chửa thông.
Quân tử dùng dằng đi chẳng dứt,
Ði thì cũng dở, ở không xong.

[tam lang]

Ốc Nhồi

Bác mẹ sinh ra phận ốc nhồi,
Ðêm ngày lăn lóc đám cỏ hôi .
Quân tử có thương thì bóc yếm,
Xin đừng ngó ngoáy lỗ trôn tôi .

[tam lang]

Bánh Trôi Nước

Thân em vừa trắng, lại vừa tròn,
Bảy nổi ba chìm với nước non.
Lớn nhỏ mặc dù tay kẻ nặn,
Mà em vẫn giữ tấm lòng son.

[tam lang]

Ðồng Tiền Hoẻn

Cũng lò cũng bể, cũng cùng than,
Mở mặt vuông tròn với thế gian.
Kém cạnh cho nên mang tiếng hoẻn,
Ðủ đồng ắt cũng đóng nên quan

----------------

Bọn Ðồ Dốt

Dắt díu nhau lên đến cửa chiền,
Cũng đòi học nói, nói không nên.
Ai về nhắn bảo phường lòi tói,
Muốn sống, đem vôi quét trả đền

----------------

Tặng Tốn Phong Từ

Bướm ong mừng đã mấy phen nay,
Hồng nhạn xin đưa ba chữ lại;
Dám đâu mưa gió giở bàn tay,
Những sự ba đào xeo tấc lưỡi,
Nam Bắc xa xa mấy dặm đây,
Hải sơn ước để ngàn năm mãi,
Bức tranh khôn vẽ tấm lòng ngay
Tơ nguyệt rày xe ba mối lại,
Hỏi khách đa tình nhé có hay ?
Năm canh hồn bướm thêm bơ bải

-------------------

Tát Nước

Ðang cơn nắng cực chửa mưa tè,
Rủ chị em ra tát nước khe .
Lẽo đẽo chiếc gầu ba góc chụm,
Lênh đênh một ruộng bốn bờ be .
Xì xòm đáy nước mình nghiêng ngửa,
Nhấp nhỏm bên bờ đít vắt ve .
Mải miết làm ăn quên cả mệt,
Dang bang một lúc đã đầy phè.

[tam lang]

Hoạ tốn phong nguyên vận

Kiếp này chẳng gặp nữa thì liều,
Những chắc trăm năm há bấy nhiêụ
Nghĩ lại huống đau cho phận bạc,
Nói ra thêm nhẹ với thân bèọ
Chén thề thủa nọ tay còn dính,
Món tóc thời xưa cánh vẫn đeọ
Được lứa tài tình cho xứng đáng,
Nghìn non muôn nước cũng tìm theo

[tam lang]

mắng học trò dốt

Khéo khéo ði ðâu lũ ngẩn ngơ
Lại ðây cho chị dạy làm thơ
Ong non ngứa nọc châm hoa nữa
Dê cỏn buồn sừng húc giậu thưa

[radixginseng]

Quả mít

Thân em như quả mít trên cây
Da nó xù xì nhưng múi nó dầy
Quân tử có thương thì đóng cọc
xin đừng mân mó nhựa ra tay

[radixginseng]

MỜI TRẦU

Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi
Này của XUÂN HƯƠNG đã quệt rồi
Có phải duyên nhau thì thắm lại
Đừng xanh như lá bạc như vôi

[thanhhoa]

tôi rất khâm phục ban! HỒ Xuân HƯƠNG thât may man vì có những hậu thế hieu ro ve tho cua ba & tieu su cua ba nhu the! toi se khong noi qua khi ket luan rang'' ban xung danh la nguoi ham mo tho HXH nhat!''

[hoangvu]

Đèo Ba Dội

Đèo Ba Dội

Một đèo, một đèo, lại một đèo
Khen ai khéo tạc cảnh cheo leo
Cửa son đỏ loét, tùm hum nóc
Bậc đá xanh rì, lún phún rêu
Lắt lẻo cành thông cơn gió thốc
Đầm đìa lá liễu hạt sương gieo
Hiền nhân quân tử ai mà chẳng
Mỏi gối chồn chân vẫn muốn chèo.

[hoangvu]

Tát Nước

Tát Nước
Hồ Xuân Hương

Đang cơn nắng cực chửa mưa tè,
Rủ chị em ra tát nước khe.
Lẽo đẽo chiếc gầu ba góc chụm,
Lênh đênh một ruộng bốn bờ be.

Xì xòm đáy nước mình nghiêng ngửa,
Nhấp nhỏm bên bờ đít vắt ve.
Mải miết làm ăn quên cả mệt,
Dang bang một lúc đã đầy phe.